Samozatrudnienie to nie wymysł obecnych czasów. Jeszcze u progu XX wieku w ten sposób pracowali chociażby amerykańscy górnicy — mimo że świadczyli usługi na rzecz jednej firmy, nie byli ubezpieczani i przychodzili do pracy z własnymi narzędziami, które wcześniej musieli zakupić od właściciela kopalni.
Jednak dziś termin samozatrudnienie najczęściej dotyczy nie górników, a wykwalifikowanych specjalistów — m.in. lekarzy, prawników, artystów i programistów — którzy w ramach własnej działalności gospodarczej wykonują zlecenia dla kilku firm jednocześnie. A raczej… tak robić powinni. Bo w ofertach pracy coraz częściej pojawiają się propozycje zawarcia kontraktu B2B (z ang. business to business) zamiast umowy o pracę — mimo że w praktyce spełnione są warunki tej drugiej.
Dlatego w LiveCareer postanowiliśmy sprawdzić wiedzę Polaków na temat tych dwóch form zatrudnienia. W tym celu zapytaliśmy 1263 respondentów o ich obawy i doświadczenia związane z umowami o pracę i B2B. Oto wyniki naszego badania.
1. Umowa jaka jest, (nie) każdy widzi — czyli B2B i UoP w świadomości Polaków
Na początek zapytaliśmy naszych respondentów, czy potrafią wskazać różnice między umową o pracę a samozatrudnieniem. Wyniki nas zaskoczyły:Ponad 55% Polaków nie wie, czym umowa o pracę różni się od kontraktu B2B.
Największą świadomość różnic mają osoby między 26. a 39. rokiem życia (do braku wiedzy przyznaje się około 47% badanych w tej grupie), zaś najmniejszą — 59-latkowie i starsi (prawie 65% ankietowanych z tej grupy wiekowej). Wiedzy na ten temat nie mają również najmłodsi (18-25 lat), którzy dopiero wchodzą na rynek pracy — aż 59% spośród nich twierdzi, że nie zna różnic między samozatrudnieniem a pracą na etacie.
Poza tym około 56% Polaków przyznaje, że warunki pracy za zasadach B2B są dla nich niezrozumiałe (a co dziesiąty bardzo zgadza się z tym twierdzeniem). W przypadku umowy o pracę tylko 30% respondentów ma problem ze zrozumieniem przepisów.
Na szczęście aż 83% z nas zwraca dużą uwagę na proponowany przez pracodawcę rodzaj umowy. Jednocześnie prawie 78% ankietowanych twierdzi, że zatrudnienie na podstawie umowy o pracę jest łatwiejsze od samozatrudnienia.
Nic dziwnego. W przypadku zatrudnienia na podstawie UoP nawiązuje się tzw. stosunek pracy, w którym obie strony — pracownik i pracodawca — muszą przestrzegać postanowień Kodeksu pracy. Dzięki temu pracownik może liczyć na szereg przywilejów (m.in. płatne urlopy i zwolnienia chorobowe). Współpracę B2B reguluje natomiast dłuższy i bardziej skomplikowany Kodeks cywilny, który nie faworyzuje żadnej ze stron.
2. B2B czy umowa o pracę — co bardziej się opłaca?
Cóż — wygląda na to, że Polacy w większości nie znają różnic między UoP a B2B. A co sądzą o warunkach pracy na każdej z nich?
Żeby się o tym przekonać, przedstawiliśmy naszym respondentom kluczowe wady i zalety umów o pracę i kontraktów B2B. Następnie każdego z nich poprosiliśmy o wskazanie maksymalnie trzech (ich zdaniem najważniejszych) plusów i minusów obydwu form współpracy.
Oto kluczowe zalety posiadania umowy o pracę wskazane przez respondentów:
- stabilne zarobki — 63%
- prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego — 48%
- prawo do minimalnego wynagrodzenia za pracę — 29%
- prawo do dodatkowego wynagrodzenia za nadgodziny — 27%
- uregulowany czas pracy — 20%
- opłacanie części składek ZUS przez pracodawcę — 17%
- prawo do zwolnienia lekarskiego — 17%
- prawo do płatnego urlopu macierzyńskiego i wychowawczego — 15%.
Natomiast głównymi wadami pozostawania w stosunku pracy są według badanych:
- praca w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę — 54%
- zarobki pomniejszone o składki ZUS i składkę zdrowotną — 54%
- praca pod nadzorem pracodawcy — 46%
- obowiązek świadczenia pracy osobiście (nie można jej zlecić podwykonawcy) — 38%
- możliwość pracy zdalnej wyłącznie za zgodą pracodawcy — 25%.
A jak badani ocenili warunki pracy na samozatrudnieniu? Najważniejsze korzyści, jakie daje umowa B2B, to ich zdaniem:
- elastyczny czas pracy — 56%
- wyższe zarobki — 49%
- możliwość świadczenia usług dla więcej niż jednego podmiotu — 29%
- wybór sposobu opodatkowania (podatek liniowy lub ryczałt) — 28%
- partnerskie zasady współpracy — 23%
- brak konieczności wykonywania obowiązków w miejscu wskazanym przez pracodawcę — 22%.
- możliwość otrzymania dotacji i dofinansowań — 20%.
Z kolei za największe wady prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej respondenci uznali:
- brak przywilejów gwarantowanych przez Kodeks pracy — 56%
- niestabilne zarobki — 51%
- pełną odpowiedzialność (w tym podatkową) — 49%
- konieczność samodzielnego rozliczania kosztów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej — 40%
- konieczność dopełnienia innych formalności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej — 27%.
Wniosek? W pracy najbardziej cenimy sobie stabilne i dobre wynagrodzenie oraz elastyczny czas pracy. Nasze wyniki pokrywają się z badaniem o pracy zdalnej z 2021 roku, w którym aż 82% respondentów za największą zaletę pracy z domu uznało właśnie elastyczność. Tę korzyść z pracy zdalnej pracownicy dostrzegali również przed pandemią — dowodzą tego międzynarodowe badania z 2019 roku.
Należy jednak zaznaczyć, że nie zawsze bierzemy pod uwagę powyższe czynniki. Wielu komentatorów uważa, że pracownicy często rezygnują z etatu pod wpływem nacisku pracodawców — w ten sposób firmy obniżają swoje koszty i unikają ograniczeń, jakie nakłada na nie Kodeks pracy.
Nie jest to jednak regułą — mimo że w wielu przypadkach to rzeczywiście pracodawca inicjuje przejście na umowę B2B, takie rozwiązanie jest często korzystne dla obu stron. W 2021 roku do rejestru CEIDG wpłynęło prawie 295 tys. wniosków o otwarcie jednoosobowej działalności gospodarczej — to o 12% więcej niż w poprzednim roku. A według raportu „Pracujący Polacy 2007” tylko 8% badanych przechodzi na B2B pod naciskiem pracodawcy, podczas gdy blisko 60% z nich robi to z własnej woli.
Przeprowadzone do tej pory badania na temat samozatrudnienia wskazują, że główną motywacją do założenia własnej działalności gospodarczej pozostają: nadzieja na wyższe zarobki i poprawę swojej sytuacji ekonomicznej, chęć wybicia się na niezależność oraz syndrom „ucieczki w przód”. W przypadku pracy na B2B duże znaczenie mają też daniny publiczne — według naszego badania o podatkach z 2021 roku aż 83% Polaków uważa je za zbyt wysokie, a 80% za niesprawiedliwe.
Motywów, dla których byli pracownicy decydują się na zmianę formy zatrudnienia ze stosunku pracy na kontrakt w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, jest wiele — począwszy od korzystniejszej formy opodatkowania dochodów przekraczających określony pułap podstawy opodatkowania, przez korzystniejszą kalkulację innych danin publicznych (przykładowo składek na ubezpieczenia społeczne lub składek na ubezpieczenie zdrowotne), kończąc na możliwości rozpoznania kosztów uzyskania przychodu w wysokości wyższej niż ryczałtowe kwoty przewidziane w art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Co więcej, na gruncie prawnym istnieją możliwości konstruowania elastyczniejszej formuły współpracy z byłym pracodawcą. Należy również podkreślić, że po stronie byłego pracodawcy mogą się pojawić określone oszczędności związane z kosztami zatrudnienia, chociaż zależą one od ostatecznej kalkulacji wynagrodzenia wynikającego z treści zawartej umowy – Jakub Chowaniec „Problematyka samozatrudnienia w podatku dochodowym od osób fizycznych — czy nadszedł czas na wyodrębnienie nowego źródła przychodów?”
A skoro o kosztach mowa…
Co Polski Ład zmienił w zarobkach na B2B?
Samozatrudnieni, którzy przekroczyli określony przychód brutto, często otrzymują wyższe zarobki „do ręki” — bo mogą wybrać korzystniejszy dla siebie sposób opodatkowania (podatek liniowy lub ryczałt), a część wydatków wrzucić w koszty. Inaczej oblicza się też ich składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne — prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą muszą je samodzielnie odprowadzać.
Niestety Polski Ład wprowadził szereg obciążeń i komplikacji podatkowych dla przedsiębiorców, które dodatkowo utrudniają podjęcie decyzji o przejściu na B2B. Może się np. okazać, że finalnie przedsiębiorca będzie musiał oddać państwu nawet 40% swoich przychodów. Dlatego przed założeniem firmy warto wyliczyć swoje potencjalne zarobki.
Oto przykładowe kwoty* na podstawie rocznego przychodu brutto:
| Przychód miesięczny brutto | Przychód roczny brutto | Roczny dochód na UoP w 2022 r. | Roczny dochód na B2B w 2022 r. |
| 3010 zł | 36 120 zł | 28 363 zł (o 1848 zł więcej niż w 2021 r.) | 14 233 zł (o 3932 zł mniej niż w 2021 r.) |
| 6065 zł | 72 780 zł | 52 379 zł (o 3 zł więcej niż w 2021 r.) | 43 927 zł (o 3932 zł mniej niż w 2021 r.) |
| 12 130 zł | 145 560 zł | 98 166 zł (o 481 zł więcej niż w 2021 r.) | 99 709 zł (o 7120 zł mniej niż w 2021 r.) |
* Wyliczenia na podstawie kalkulatora Polskiego Ładu PWC. Uwaga: prawdziwe kwoty mogą się różnić w zależności od sposobu opodatkowania.
Jak wynika z powyższej tabeli, praca na B2B jest zdecydowanie nieopłacalna dla osób zarabiających najniższą i średnią krajową (kolejno 3010 zł i ok. 6065 zł brutto miesięcznie). Prowadzenie własnej działalności zaczyna mieć sens dopiero wtedy, gdy roczne zarobki stanowią dwukrotność średniej krajowej — choć i tak w tym roku przychód na B2B wyniesie zdecydowanie mniej niż przed wprowadzeniem Polskiego Ładu.
Wniosek? Obecnie posiadanie kontraktu B2B zamiast UoP opłaca się jedynie osobom o najwyższych zarobkach i dużej dyscyplinie finansowej, dzięki czemu będą w stanie zrekompensować sobie brak niektórych przywilejów pracowniczych.
A teraz przejdźmy do bardziej przyziemnych aspektów pracy na swoim.
3. B2B w praktyce. Jakie przywileje można mieć na samozatrudnieniu?
Jak wykazaliśmy powyżej — według Polaków kluczową wadą kontraktu B2B jest brak przywilejów gwarantowanych przez Kodeks pracy. Jednak niektórzy pracodawcy próbują to zgrabnie „obejść”, zapewniając samozatrudnionym pewne korzyści wynikające z UoP. Dlatego na kolejnym etapie badania postanowiliśmy sprawdzić zakres i skalę tego zjawiska.
Okazało się, że spośród 18% badanych, którzy świadczyli lub świadczą usługi w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej:
- około 55% miało prawo do płatnego urlopu
- aż 57% mogło pójść na płatne zwolnienie chorobowe
- ponad połowa mogła wziąć urlop opiekuńczy lub wychowawczy.
Wygląda więc na to, że przynajmniej niektóre nasze obawy związane z pracą na B2B są nieuzasadnione. Należy bowiem pamiętać, że taki kontrakt podlega negocjacjom i możemy sobie w nim zagwarantować przynajmniej część udogodnień znanych z UoP.
Co jednak istotne — od 1 stycznia 2007 roku definicja działalności gospodarczej nie obejmuje osób, które jednocześnie:
- pracują w miejscu i czasie określonym przez zlecającego oraz pod jego nadzorem
- nie ponoszą ryzyka gospodarczego związanego z wykonywaną działalnością
- i wykonują działania na zlecenie podmiotu, który ponosi odpowiedzialność wobec osób trzecich za wykonywanie oraz rezultat tych działań (z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych).
Zgodnie z deklaracjami ówczesnego ministra finansów ta zmiana miała chronić osoby zmuszane przez pracodawców do rezygnacji z etatu i zarejestrowania działalności gospodarczej.
Na razie jednak nie wiemy, jak wiele zarejestrowanych biznesów jest tak naprawdę fikcją. A Polski Ład — mimo początkowych obaw ekspertów i właścicieli firm — póki co nie wprowadza tzw. testu przedsiębiorcy, który dostarczyłby nam rzetelnych danych na ten temat.
4. Umowa o pracę vs B2B. Co Polacy sądzą o warunkach zatrudnienia?
Mimo potencjalnych korzyści, jakie daje prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, zdecydowana większość Polaków woli pracować na etacie. Skąd to wiemy?
Na pytanie, czy proponowanie przez pracodawcę B2B zamiast UoP jest naruszeniem naszych praw pracowniczych, aż 55% ankietowanych wybrało odpowiedź twierdzącą (a co dziesiąty bardzo zgadza się z tym twierdzeniem). Co jednak ciekawe — swobodny wybór między umową o pracę a B2B jest postrzegany przez pracowników jako szansa, a nie zagrożenie (w ten sposób odpowiedziało około 60% badanych).
Polacy mają też szereg obaw związanych z samozatrudnieniem. Aż 78% respondentów obawia się, że pracując na B2B, zostaną zwolnieni bez okresu wypowiedzenia. Ponad 81% uważa, że taka umowa jest problematyczna dla osób, które często chorują (przy czym co piąty ankietowany bardzo się z tym zgadza). A blisko 81% badanych słusznie zauważa, że taka forma współpracy jest nieopłacalna dla kobiet w przypadku ciąży i urlopu macierzyńskiego — tę odpowiedź wybrało 85% kobiet oraz 75% mężczyzn.
Poza tym — mimo iż 69% badanych twierdzi, że na B2B można zarobić więcej — to aż 81% ankietowanych uważa, że umowa o pracę jest stabilniejsza i mniej ryzykowna (a aż 27% bardzo się z tym zgadza).
Zatem trudno się dziwić, że — mając dziś do wyboru umowę o pracę albo kontrakt B2B — aż 89% Polaków zdecydowałoby się pracować na etacie. Czy to oznacza, że UoP rzeczywiście jest korzystniejsza? A może zwyczajnie boimy się tego, czego nie rozumiemy?
Link do pełnego badania: https://www.livecareer.pl/porady-zawodowe/umowa-o-prace-vs-b2b-badanie
Źródło: LiveCareer
